Agawan ng lithium: Pag-usbong ng green energy sa South America

Ayon sa Global Watch | 2025-08-15

Sa malawak na puting kapatagan ng Salinas Grandes sa Argentina, binabantayan ni María Quispe ang lupang pinaglakaran ng kanyang mga ninuno sa loob ng maraming henerasyon. "Hindi lang ito lupa," aniya. "Ito ay alaala. Ito ay pagkakakilanlan. At ngayon, sinusubukan nilang agawin ito."

Kabilang si María sa maraming lider ng katutubo na tumututol sa bagong pangangamkam ng yaman -- ngayon para sa lithium, ang metal na kinakailangan para sa mga de-kuryenteng sasakyan at sa paglipat sa renewable energy.

Habang nagmamadali ang mundo na gawing de-kuryente ang transportasyon at bawasan ang mga emisyon ng carbon, ang Argentina at Bolivia -- na tahanan ng ilan sa pinakamayamang reserba ng lithium sa mundo -- ay nakararanas ng matinding pressure na kunin ang tinaguriang “puting ginto.”

Ngunit may kaakibat na panganib ang pag-usbong ng green energy: napapalikas ang mga komunidad, nauubos ang mga ecosystem, at binabalewala o pinatatahimik ang mga katutubo.

Pandaigdigang agawan ng lithium

Ang "Lithium Triangle" -- kung saan nagtatagpo ang Argentina, Bolivia, at Chile -- ay nagtataglay ng higit sa kalahati ng suplay ng lithium sa buong mundo. Tumataas ang demand habang nagmamadali ang mga automaker na maabot ang target sa produksyon ng mga de-kuryenteng sasakyan, na inaasahang hihigit sa 17 milyong yunit pagsapit ng 2025.

Ang mga multinasyunal na korporasyon gaya ng Ganfeng Lithium (China) at mga kumpanyang pag-aari ng estado, tulad ng YLB ng Bolivia, ang pangunahing nakikinabang sa pag-usbong ng industriya na ito.

Nagbibigay ang mga pamahalaan ng insentibo sa buwis at pinadaling proseso ng permit, umaasang makaakit ng dayuhang mangangapital -- kahit na kapalit ang lokal na kalikasan at karapatang pantao..

"Ito ay green colonialismo," ani Carolina García, isang abogadong pangkalikasan. "Sa halip na langis, lithium naman. Pero pareho lang ang sistema -- kunin mula sa Global South para makinabang ang Global North."

Upang kunin ang lithium, inilalabas ng mga kumpanya ng minahan ang brine mula sa mga imbakan sa ilalim ng lupa papunta sa malalaking evaporation pond, isang proseso na kumukonsumo ng napakaraming tubig sa ilan sa pinakatuyong rehiyon sa mundo.

Sa lalawigan ng Jujuy sa Argentina, iniulat ng mga komunidad na nauubos na ang kanilang mga bukal ng sariwang tubig, na nagbabantang sirain ang tradisyonal na pagsasaka at pag-aani ng asin.

Sa kabila ng mga pandaigdigang proteksiyon na nangangailangan ng Libre, Maaga at May Kamalayang Pahintulot (Free, Prior and Informed Consent o FPIC) mula sa mga katutubong komunidad, ayon sa mga lokal, madalas na itinutuloy ang mga proyektong pagmimina nang walang tunay na konsultasyon.

"Sa kaso namin, hindi kami kailanman maayos na kinonsulta," ani Lucas Mamani, lider ng komunidad ng Kolla. "Pinayagan ng pamahalaan ang pagsisiyasat bago pa man namin ito malaman."

Maraming komunidad ang pinangakuan ng pagpapabuti sa imprastruktura, trabaho at mga paaralan. Ngunit ayon sa mga lokal na lider, madalas na hindi natutupad ang mga pangakong ito, habang lumalala ang pinsala sa kalikasan.

Hindi nananatiling tahimik ang mga katutubong komunidad. Sa Argentina, nabuo ang isang koalisyon ng higit sa 30 katutubong grupo upang ipagtanggol ang karapatan sa tubig at lupa. Sa Bolivia, kinukwestiyon ng mga aktibistang Aymara at Quechua ang mga bagong kasunduan sa mga kumpanya ng minahan mula sa China.

Tumataas ang panganib na kinahaharap ng mga nagpoprotesta. Ayon sa ilang lider, nakararanas sila ng pananakot, banta sa legal na aksyon, at maging karahasan dahil sa pagtutol sa mga proyektong pagmimina. Samantala, kakaunti pa rin ang pagbabalita ng media.

"Hindi kami nakikita maliban kapag nagsasara kami ng kalsada," ani Quispe

Paghubog ng kinabukasan

Ang labang ito ay hindi lamang lokal -- ito din ay geopolitical. Ang United States, China, at European Union ay naghahabol ng impluwensya sa rehiyon upang matiyak ang akses sa mahahalagang mineral. Habang itinataguyod ng Bolivia ang modelong pinamumunuan ng estado, tinanggap ng Argentina ang liberalisasyon sa kalakalan -- pinapayagan ang mga korporasyon na kumilos kung saan pinakamahina ang regulasyon.

Lumilitaw ang ilang pagsisikap para sa “malinis na lithium,” kabilang ang mga traceability tool at mga programang sertipikasyon. Ngunit nananatili pa rin itong boluntaryo at hindi ipinapatupad.

Iginiit ng mga eksperto na ang etikal na pagmimina ng lithium ay nangangailangan ng pagsasama ng mga katutubo sa pamamahala, malinaw na mga kasunduan, at matatag na pangangalaga sa kalikasan. Kung wala ang mga ito, ang pagsulong ng green energy ay maaaring magdulot ng kapalit sa katarungan at pagpapanatili ng kalikasan.

Maaaring magbigay ng enerhiya ang lithium para sa kinabukasan -- ngunit kaninong kinabukasan ang hinuhubog natin?

Habang nagiging elektrikal ang mundo, nananawagan ang mga komunidad tulad ng kay María Quispe na sila’y makita, marinig, at igalang.

"Gusto rin namin ng kinabukasan," aniya. "Pero hindi isang kinabukasan na pinapawi kami."